İnsanları bir grup olarak bir araya getirebilmek mümkün olsa da, bu kişilerden bir ekip oluşturmak her zaman mümkün olmayabilir. Ekip paylaşılan bir misyonu ve toplu bir sorumluluğu içermektedir.
Bu nedenle ekip, grup kavramından bazı özellikleri nedeniyle farklılaşmaktadır.
Ekibin sahip olması gereken özellikleri aşağıdaki şekilde sıralanabilir.
- Ortak amaç
- Karşılıklı bağlılık
- Tamamlayıcı yetenekler
- Liderlik
- İş birliği
- Ortak norm ve davranış ilkeleri
- Küçük bir grup
Sağlık ekibi dediğimizde de önceden belirlenmiş hedeflere ulaşmak için bir araya gelmiş, birbirine bağımlı ve birlikte hareket eden iki veya daha fazla kişinin oluşturduğu topluluk anlaşılmalıdır.
Örneğin; acil servis ekibi, yoğun bakım ekibi, hemşirelik hizmetleri ekibi vb.
Sağlık hizmetlerinin en önemli unsurlarından biri ekip çalışmasıdır ve her aşamada yazılı, sözlü, sözsüz ve elektronik iletişim kullanılmaktadır. Ekip içi iletişim, kaliteli sağlık hizmetinin vazgeçilmezidir. Bu yazıda ekip başarısı ve iletişim kavramı üzerinde duracağız.
Sağlık ekibinin başarıya ulaşması için ekip üyeleri, etkin bir iletişim içerisinde, ekip etkinliklerine aktif olarak katılmalı ve destek vermeli, diğerlerinin duygu ve ihtiyaçlarını anladığını gösteren yaklaşımlarda bulunmalı, kendi davranışlarının diğer üyeler üzerindeki etkilerinin farkında olmalıdır.
Bunun için gerekli temel değerler
Güven,
Açıklık ve dürüstlük,
Katılım ve iş birliğidir.
Güven
İnsan ilişkilerinin temeli güven duygusuna dayanır. İş, sosyal ya da özel hayatımızda, güvenin olmadığı bir ilişki yürümez. Güven duygusunu söylemek kolay, hayata geçirmek zordur. Çünkü güven duygusunun kökleri her bireyin kendi hayatının derinliklerine uzanır. Başka insanlara duyulan güven duygusunun temelinde “kendine güven” yatar. Dolayısıyla, kendine güven duymak, başkalarına güvenmenin ve başkalarının size güvenmesinin temelidir.
Güven, iletişimin açık olmasını sağlayarak sorunların çözümünü kolaylaştırır, kararların alınmasını sağlar ve ekibin başarısını yükseltir.
Açıklık, dürüstlük ve tutarlılık
Bir ekipte güven duygusunu oluşturabilmek için insanların açık ve dürüst olması gerekir. Ancak açıklık adına gösterilen gayretler bazen kırgınlığa yol açar. Bu nedenle, açık ve dürüst olmanın ön şartı, ekip üyelerinin diğer üyeleri ve sonucu nasıl etkilediklerinin farkında olmasıyla başlar. Açık ve dürüst olmak, patavatsızlıktan son derece farklıdır; uygunsuz bir üslup rahatsızlık uyandırır ve çatışmaları artırır.
Katılım ve İş Birliği
Bir çalışma ortamında iş birliğinin ne ölçüde gerçekleşeceği; güven, açıklık ve dürüstlük anlayışına bağlıdır. İş birliği, üyelerin karşılıklı çözüm arayışında aktif olarak yer aldığı bir süreçtir. İş birliği yapılmasıyla farklı bilgiler bir araya getirilir ve alternatif çözümler oluşturularak güç birliği gerçekleştirilir.
Katılım ve iş birliği kavramları birbirinden ayrı olarak ele alınamaz. Katılım olmadan birlikte çalışma olmaz ve iş birliği olmadan katılım desteklenemez. Katılım yetersiz olduğunda ekibin tüm kaynakları kullanılamaz, problem ortaya çıktığında çözüm seçenekleri değerlendirilemez ve beklenmeyen problemler karşısında etkili çözümler üretilemez.
Araştırmalar, ekip içinde tartışmalara katılmanın, üyelerin memnuniyetini, sorumluluk duygusunu, bağlılık derecesini ve sonuçlara ilişkin kararların kalitesini artırdığını göstermiştir. Sağlık ekiplerinde sinerjinin yaratılması için üyelerin ekip içi bilgi paylaşımı, ekip içi iyileştirme ve geliştirme çalışmalarında aktif rol almaları, hizmetin kalitesini olumlu yönde etkileyecektir.
Ekip içinde açıklık, dürüstlük ve güvenle iş birliğinin düşük olduğu ortamlarda, savunmacı tavır egemen olmaktadır. Tartışmalar çözüme yönelik değildir, kendi dediğini yaptırma anlayışı hâkimdir.
Ekip içinde açıklık, dürüstlük ve güven ile iş birliği orta düzeyde olduğunda, saygılı iletişimden söz edilebilir. Bu ilişki “taviz” e dayalıdır. “Doğru olmadığını biliyorum ama şimdi söylemeyeyim; ortalığı bulandırmayayım görüşü” hâkimdir. Birçok şirkette bu anlayış egemendir.
Oysa açıklık, dürüstlük ve güven ile iş birliğinin yüksek olduğu ekiplerdeyse işe ve fırsatlara dönük sinerjik ilişkiler kurulur. Uzlaşma, kazan-kazan ilişkisi baskındır ve amaç haklı çıkmak değil, işi geliştirmektir
Yapılan araştırmalar günümüzde toplumda ciddi bir güven kaybının yaşandığını gösteriyor. Güven duygusunun yokluğu çalışma ortamında ilişkileri, verimliliği ve duygusal sağlığı etkilemektedir. Güvensizlik bulaşıcıdır, hızla yayılır. Günümüzde bu anlayış, bir tehlike olarak karşımıza çıkmaktadır.
Ekip çalışması kimlerle yapılır?
Ekip çalışması ve sinerji, iş hayatının olmazsa olmaz kavramları haline gelmiştir. Teknik yetkinlikler ve becerilerin yanında kişilerin duygusal olgunluğu da ekip çalışmasında büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle; ekip oluşturulması, titizlikle yapılandırılması ve izlenmesi gereken bir süreçtir. Bir ekip oluşturulurken kimlerin ekibe dahil edilip kimlerin dahil edilmemesi gerektiğinin net bir biçimde ayırt edilmesiyle başlar. Bunun için, asinerji ve sinerjiye yönelik tutumlardan yola çıkılabilir.
Sinerji oluşturmaya yönelik kişilerle çalışmak özellikle ekip çalışmasında tercih edilir. Ekip üyelerinin zihinsel kapasitelerinin yüksek, bilgi ve becerilerinin üst düzeyde olması ekip çalışmasının başarılacağı anlamına gelmez. Ekip çalışmasına yatkın kişiler, yüksek duygusal enerjiye, hayata ve insanlara karşı olumlu bir bakış açısına (iyimserlik), yüksek iç motivasyona ve iş bağlılığına sahiptirler.
Bu kişiler, değişime istek duyar ve başkalarını hesaba katarlar.
Ekip oluştururken aşağıdaki özellikleri önemsemek gerekir.
İyimserlik
İyimserlik, engelleri göz ardı edecek derecede saflık değildir. İyimser insanlar, yüksek iç motivasyona sahiptirler. Hayatın iyi taraflarına bakarlar ve kötü olaylar, olumsuz duygular karşısında bile olumlu bir tutum sergilerler. Kötümser kişiler başarısızlığı kendi dışlarındaki değiştirilebilir bir nedene bağlarlar. Buna karşılık, iyimser kişiler başarısızlığı değiştirilebilir bir nedene bağlar; böylece bir sonraki denemede başarabileceklerine inanırlar.
Hoşgörü ve Esneklik
Hoşgörü ve esneklik hayat karşısında bireyin etkinliğini yükseltir. Esneklik yolunda gitmeyen işlerle ilgili varılan noktada ileriye doğru bir çözüm aramaktır. Hoşgörülü ve esnek olmak, ekip çalışması için en gerekli değer olan uzlaşma ile bütünleşir.
İşe bağlılık
Ekip çalışmasında başarılı olan insanların en önemli özelliklerinden biri de yaptığı işi seven, sevdiği işi yapan insanlar olmalarıdır. Yaptığı işi sevmeyen insanlarla ekip çalışmasını sürdürmek imkansızdır.
Sorumluluk ve yükümlülük
Kişilerin seçimlerinin sonuçlarını hesaba katmaları ve bu sonuçlarla ilgili sorumluluk üstlenmeleri kişisel bir yükümlülüktür. Yapılması gerekeni, söylenmesini beklemeden kendiliğinden yapan çalışanlar, yöneticinin işini kolaylaştırırlar ve daha iyi sonuçlar elde edilmesine katkıda bulunurlar. Aslında çalışanların büyük bir kısmı inisiyatif kullanmak için gereken becerilere sahiptir.
Asinerjiye eğilimli kişilerin özellikleri:
Güçlüklere ve problemlere yönelir.
İşe yaramayacağını göstermeye çalışır.
Fikirlerde boşluk arar.
Tartışmak ve yargılamak için dinler.
Söz keser, olumsuz beden dili özellikleri gösterir.
Kişileri ve fikirleri önemsemez.
Mutlaka haklı çıkmaya çalışır.
Engelleri “imkânsızlıklar” olarak görür.
Söze, “Ama,” diye başlar.
“Yanlışları yakalamayı” yı beceri sayar.
Sinerjiye eğilimli kişiler:
Çözüme ve sonuca yönelir.
Nasıl yararlı olacağını bulmaya çalışır.
Fikrin olumlu tarafını bulup geliştirmeye çalışır.
Anlamak için dinler.
Başkalarına, kendilerini ifade etmek için zaman tanır.
Başkalarının görüşlerini hesaba katar.
En iyi çözüme ulaşmaya çalışır.
Engelleri, aşılacak zorluklar olarak görür.
Söze, “anlıyorum,” diye başlar.
Karşısındakinin olumlu özelliklerini bulur ve ifade eder, “doğruları yakalamayı” beceri sayar.
Ekip ile Birlikte Çalışırken Kullanılan Beceriler
Sağlık hizmetlerinin sunumunda ekip çalışması, işin niteliği gereği olmazsa olmaz bir noktadır ve ekip üyelerinin birlikte oluşturduğu bir zincirdir. Ekip üyelerinin birlikte çalışma becerisine sahip olmaları en önemli faktördür.
Birlikte çalışmaya uygun değer sistemi geliştirmiş kişilerden oluşan bir ekip, etkin ve başarılı olur. Ortak değer sisteminin oluşturulmasının yanı sıra ekip olarak karar verme, problem çözme, uzlaşma, iletişim ve toplantı yönetimi gibi birlikte çalışma becerilerinin kazanılması, geliştirilmesi ve etkin bir biçimde kullanılması ekibi başarıya götürür.
Ekip Çalışması İçinde Olmaması Gereken Yaklaşımlar
“Herkes işini iyi yaparsa, şirketin işi iyi gider.”
“Birbirimizi sevmek zorunda değilsiniz, gereken saygıyı gösterelim ye- ter.”
“Herkes işine baksın.”
“Bu benim sorunum değil.”
“Bir de onların işiyle mi uğraşacağız.”
“Ben bu işin böyle olmayacağını söylemiştim. “Üzerine vazife olmayan işlere burnunu sokma.” “Oylama yapalım.
“Ne söylüyorsam onu yap, fazla soru sorma.” “Esas iş bu…”.
Başarısız ekiplerin özellikleri
Ekip dışına bilgi sızar.
Çalışmaları gizlenir.
Sorunlar karşısında karşılıklı suçlamalar yapılır.
Lidere aşırı bağlılık veya güvensizlik söz konusudur.
Alınan kararların tümü veya bazıları uygulanmaz.
Ekip içerisinde, ayrı çıkarlar gözeten alt gruplar oluşur.
Yeni gelen üye, ekibe dahil edilmez, uzak durulur.
İş birliği ve yardımlaşma yoktur.
Bilgi paylaşılmaz.
Başarılı ekiplerin Özellikleri
Ulaşılmak istenen hedefler açık ve net bir şekilde belirlenmiştir. Bireyle ekibin amaçları örtüşür.
Sorunlar hakkında açıkça konuşulur, etkin çözüm yöntemleriyle çözülür.
Ekip üyeleri birbirine güvenir ve destek olur.
Ekip üyeleri sorumluluğu paylaşır.
Ekip üyeleri, aralarındaki farklılıklardan olumlu etki oluşturacak biçimde yararlanır.
Ekip üyeleri iş birliği içinde çalışır.
Bilgi akışı serbesttir.
Ekip performansı, suçlamadan veya savunmaya geçmeden değerlen- dirilir.
Yeni gelen üyeler sıcak bir şekilde karşılanır.
Ekip üyeleri zor zamanlarda birbirine destek olur.
Araştırmalar iyi olarak nitelendirilen ekip üyelerinin, duygusal olgunluğun yanı sıra belli yetkinliklerinin olduğunu ortaya koymuştur.
Bunlar aşağıdaki gibi sıralanabilir.
Öğrenmeye açık olmak: Pek çok alanda beceri sahibi olmayı, işteki belirsizlikler ve zorluklarla çok daha rahat başa çıkmayı sağlar
Problemi teşhis ve analiz etmek: Problemin gerçek nedenini bulup buna yönelmek, bunu yaparken analitik bazda yeni bir yaklaşım kullanmaktır.
Ayrıntılara önem vermek: Sürekli olarak gelişmeyi ve işin inceliklerine odaklanmayı içerir.
Etkileme: Gerek kurum içinde ki, gerekse dışındaki kişileri ikna ede- bilme ve etki bırakma yetisidir.
İnisiyatif kullanma: Problemi oluşmadan görmek ve çözüm için önlem almaktır. İnisiyatif kullanmak; başlatma, sürdürme ve sonuçlandırmayı içerir.
Yetkilendirilmiş bir ortamda çalışmaya istekli olmak: İş tatminini ve ekibin kararlara sahip çıkmasını sağlar.
Sözel iletişim becerisi: Kendi düşüncelerini diğerlerine olumlu ve açık bir biçimde aktarabilmektir.
Planlama ve organizasyon: Ekibin iş ve üretim planının yapılmasıdır.
Ekip çalışması ve iş birliği: İhtiyacı olana yardım etmeye hazır olmak ve emir verme yetkisine sahip olmadığı kişilerle iş yapabilmektir.
Teknik ve profesyonel yeterlilik: Kişinin kendi alanında gerekli teknik bilgi ve beceriye sahip olmasıdır.
Stresle baş etme: Stresle baş etme, duygulara kapılmamak ve onları denetlemektir.
Eğitim, yönlendirme ve yol gösterme: Kendini geliştirmek, bilgiyi paylaşmak ve yol göstermektir.
Empati: Birlikte çalışılan kişilerin duygu ve ihtiyaçlarını anlama ye- tisidir.
Yüksek iç motivasyon: Kişinin yaptığı işten ve öğrendiklerinden zevk alması ve tatmin duymasıdır.
“Çok işlevli çalışan” olmak, değişimin anahtarıdır. Sağlık çalışanları rolleri gereği birçok işlevi bir arada yürütürler. Dolasıyla sağlık çalışanlarının beceri ve yetkinliklerini geliştirmeleri de zorunluluk haline gelmiştir.